CO TO JEST ZESPÓŁ WILLIAMSA?

Zespół Williamsa znany również jako zespół Williamsa-Beurena (ang. Williams syndrome, Williams–Beuren syndrome (WBS)) to rzadki, genetycznie uwarunkowany zespół wad wrodzonych, który ma wpływ na różne aspekty rozwoju i funkcjonowania dziecka w społeczeństwie. Pierwszy opis tego zespołu pojawił się w literaturze medycznej w 1961 roku, dokonany niezależnie przez dwóch lekarz: J.C.P. Williamsa i A.J. Beurena. Ze względu na charakterystyczny wygląd osób dotkniętych tą chorobą genetyczną (tzw. cechy dysmorfii) zespół nazywany jest także chorobą dzieci elfów, kojarząc się z baśniowymi bohaterami pochodzącymi z mitologii germańskiej.

Obecnie szacuje się, że częstość występowania tej choroby wynosi około 1:7500-25000 żywo urodzonych dzieci, z taką samą częstością wśród dziewczynek i chłopców.

 JAKIE SĄ PRZYCZYNY ZESPOŁU WILLIAMSA? PODŁOŻE GENETYCZNE

Zespół Williamsa jest przykładem strukturalnej aberracji chromosomowej polegającej na utracie części materiału genetycznego. Przyczyną występowania tego zespołu jest delecja w obrębie jednego z chromosomów 7 pary (mikrodelecja 7q11.23). W brakującym fragmencie znajduje się od 26 do 28 genów. Wśród nich szczególną rolę odgrywa gen ELN, który koduje strukturalne białko elastynę, będącą ważnym elementem włókien elastycznych obecnych w tkance łącznej wielu narządów. Elastyna jest głównym składnikiem ścięgien, więzadeł, tkanki płucnej oraz ścian większych naczyń krwionośnych. Delecja genu elastyny tłumaczy więc zaburzenia ze strony układu sercowo – naczyniowego, niektóre z charakterystycznych cech takich jak rysy twarzy, zachrypnięty głos, skłonność do uchyłków jelita i pęcherza moczowego oraz problemy natury ortopedycznej. 

 OBJAWY

• Bardzo charakterystycznym dla osób z zespołem Williamsa jest ich wyjątkowa osobowość. Niemal wszyscy wykazują bardzo przyjazne nastawienie do świata, dużą empatię, łagodne cechy charakteru, a czasem wręcz nadmierną ufność. Mówią dużo i chętnie, mają bogate słownictwo oraz duże zdolności muzyczne. Mogą także występować zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD czy zaburzenia lękowe.
• Najczęstszymi objawami zespołu są opóźnienia rozwoju psychomotorycznego dzieci, hipotonia i niepełnosprawność intelektualna w ok. 75% przypadków, zwykle lekka.
• Wady układu krążenia: m.in. nadzastawkowe zwężenie aorty i tętnicy płucnej oraz obwodowych naczyń płucnych, ASD, VSD, hipoplazja aorty i tętnicy płucnej, wypadanie płatka zastawki mitralnej i aorty.
• Zaburzenia układu pokarmowego: m.in. częste wymioty, przewlekłe zaparcia, zaburzenia niedokrwienne jelit, kamica pęcherzyka żółciowego, uchyłkowatość jelit, celiakia.
• Objawy skórne: m.in. wiotka i nadmiernie rozciągliwa skóra, naczyniaki.
• Zaburzenia narządu wzroku, uszu, nosa i gardła: m.in. nadwzroczność, zez zbieżny, chrapliwy głos, nadwrażliwość na dźwięki, mikrodontia, wady zgryzu.
• Zaburzenia układu moczowo-płciowego i endokrynnego: m.in. refluks pęcherzowo-moczowodowy, zwężenie moczowodów, kamica nerek, hiperkalcemia i hiperkalciuria, nietolerancja glukozy, cukrzyca, niedoczynność tarczycy.

WSKAZANIA DO DIAGNOSTYKI GENETYCZNEJ

• Objawy kliniczne sugerujące zespół Williamsa,
• Historia rodzinna: występowanie choroby u osób blisko spokrewnionych.

 DIAGNOSTYKA GENETYCZNA

Diagnoza WBS opiera się na wynikach badań genetycznych, które wykazują charakterystyczną delecję chromosomu 7 (obszar 7q11.23), co jest możliwe dzięki różnym technikom diagnostycznym, takim jak badanie MLPA, badanie mikromacierzy (aCGH) czy sekwencjonowanie DNA. Niestety, ze względu na różnorodność objawów oraz ich nasilenie diagnoza WBS może być trudna, a wiele osób z tym zespołem pozostaje nierozpoznanych lub jest diagnozowanych z opóźnieniem. Diagnostyka genetyczna jest niezwykle ważna, ponieważ pozwala na wczesne rozpoznanie choroby i umożliwia rozpoczęcie odpowiedniego leczenia. Ponadto, umożliwia identyfikację ryzyka dziedziczenia choroby przez potomstwo pacjenta.

 RYZYKO POWTÓRZENIA

Najczęściej delecje fragmentu chromosomu 7 występują sporadycznie, jako tzw. zmiany de novo, które nie pochodzą od żadnego z rodziców. Wówczas ryzyko wystąpienia choroby u dziecka z kolejnej ciąży jest niskie (<1%), ale nieco wyższe niż ryzyko populacyjne z uwagi na niemożność wykluczenia tzw. mozaicyzmu germinalnego lub nosicielstwa inwersji czy translokacji zrównoważonej obejmującą fragment chromosomu 7 (zawierającego region krytyczny dla zespołu Williamsa). Jednakże u niektórych pacjentów z zespołem Williamsa, delecja może być dziedziczona w sposób autosomalny dominujący – w przypadku gdy u jednego z rodziców obecna jest mikrodelecja 7q11.23 ryzyko wystąpienia zespołu Williamsa u dzieci w kolejnych ciążach wynosi do 50%, podobnie jak u dzieci osoby z zespołem Williamsa.

Autor:

mgr Dominika Sobala - biotechnolog

Nadzór merytoryczny: 

dr Karolina Biel - lekarz rezydent w trakcie specjalizacji z genetyki klinicznej